Shkruan: Shenida Bilalli

 8.maj 2010

Edith Durham ishte një artiste, antropologe dhe shkrimtare britanike, e njohur për punën e saj mbi historinë dhe kulturën shqiptare. E lindur më 8 dhjetor 1863, ajo udhëtoi gjerësisht në Ballkan gjatë fillimit të shekullit të 20-të, duke dokumentuar zakonet dhe shoqërinë e rajonit. Libri i saj *Lartësitë e Shqipërisë* mbetet një udhëzues i rëndësishëm mbi traditat e veriut të Shqipërisë.

Ajo ishte shumë e angazhuar në përpjekjet humanitare, duke ndihmuar refugjatët shqiptarë dhe ushtarët e plagosur gjatë Luftërave Ballkanike. Përkushtimi i saj për pavarësinë e Shqipërisë i ka fituar admirim midis shqiptarëve, të cilët e konsiderojnë një heroine kombëtare.

Edith Durham dha një sërë kontributesh të rëndësishme për Ballkanin, veçanërisht për Shqipërinë:

Durham mblodhi dhe dokumentoi folklorin dhe artin popullor shqiptar, duke kontribuar në ruajtjen e trashëgimisë kulturore .Ajo shkroi disa libra mbi Ballkanin, përfshirë veprën e saj më të njohur, *Lartësitë e Shqipërisë*, që mbetet një udhëzues i rëndësishëm për traditat e veriut të Shqipërisë. Avokati për Pavarësinë Shqiptare, Durham ishte një mbështetëse e zjarrtë e çështjes shqiptare dhe punoi për të promovuar unitetin dhe pavarësinë e popullit shqiptar.

Ajo gjithashtu ishte një nga gratë e para që u bë Nënkryetare e Institutit Mbretëror të Antropologjisë në Britani The Life of Edith Durham – Kontributet e saj kanë lënë një trashëgimi të qëndrueshme në historinë dhe kulturën shqiptare.

Studimet e Edith Durham kanë pasur ndikime të rëndësishme në antropologji, veçanërisht në dokumentimin e kulturave të Ballkanit.

e.Durham mblodhi folklor, arte popullore dhe të dhëna mbi zakonet tradicionale, duke kontribuar në ruajtjen e trashëgimisë kulturore të rajoni përdori një qasje të drejtpërdrejtë dhe të përfshirjes personale, duke udhëtuar nga fshati në fshat për të krahasuar dhe përgjithësuar traditat e ndryshme. Durham kontribuoi në revista akademike si *Man* dhe u bë anëtare e Institutit Mbretëror të Antropologjisë, duke ndikuar në zhvillimin e antropologjisë si disiplinë.Përdori studimet e saj për të mbështetur çështjet politike dhe humanitare, veçanërisht për pavarësinë shqiptare. Durham mbetet një figurë e rëndësishme në antropologji, veçanërisht për studimet e saj mbi Shqipërinë dhe Ballkanin.

Metoda Etnografike Itinerante

Në vend që të qëndronte gjatë në një komunitet të vetëm, ajo udhëtoi nga fshati në fshat, duke krijuar një bazë për krahasim dhe përgjithësim të traditave dhe zakoneve.Durham mblodhi folklor, këngë tradicionale dhe artefakte, duke kontribuar në ruajtjen e trashëgimisë kulturore të rajonit. u bë anëtare e Institutit Mbretëror të Antropologjisë dhe shërbeu si nënkryetarja e parë femër e këtij institucioni, duke ndikuar në njohjen e antropologjisë si disiplinë.

Ndikimi në Studimet e Ballkanit: Durham është ende e njohur si një autoritet mbi shoqërinë dhe politikën e Shqipërisë dhe Ballkanit të fillimit të shekullit të 20-tëPuna e saj ka frymëzuar breza të rinj antropologësh dhe ka ndihmuar në formësimin e metodave moderne të studimit etnografik.

Studimet e Edith Durham kanë ndikuar pozitivisht në imazhin e shqiptarëve në botë.

Ajo i prezantoi shqiptarët si një popull me tradita të pasura, kulturë të veçantë dhe histori të lashtë. Përmes librave dhe artikujve të saj, si Lartësitë e Shqipërisë, Durham ndihmoi në korrigjimin e keqkuptimeve dhe stereotipeve që ekzistonin për shqiptarët në Evropë. Ajo gjithashtu mbështeti pavarësinë shqiptare dhe promovoi unitetin e tyre, duke i paraqitur si një komb të bashkuar dhe të qëndrueshëm. Përkushtimi i saj ndaj çështjes shqiptare i dha një zë të fuqishëm në arenën ndërkombëtare, duke ndikuar në perceptimin e shqiptarëve si një popull krenar dhe i denjë për respekt.

Edith Durham është konsideruar figura kyçe që ndryshoi në mënyrë të rëndësishme imazhin ndërkombëtar të shqiptarëve.  Në një kohë kur përshtatjet dhe stereotipet negative për këtë popull shpesh mbizotëronin, ajo solli në pah vlerat kulturore, historinë e pasur dhe shpirtin e fortë të shqiptarëve përmes punës së saj etnografike dhe humanitare .Nëpërmjet udhëtimeve të saj intensive në malet e Ballkanit, sidomos në Shqipërinë veriore, Durham dokumentoi detajet e jetës së përditshme, ritualet, këngët dhe traditat që e bënë kulturën shqiptare unike. Libri i saj, *High Albania*, jo vetëm që paraqiti një panoramë autentike të jetës malore, por edhe shndërroi perceptimet e jashtme për shqiptarët: nga imazhe të thjeshta dhe shpesh keqkuptuara, në një portret të vuajtshëm, krenar dhe të pasur me tradita .

Përveç punës shkencore, përkushtimi humanitar i Durham, i cili përfshinte ndihmën për refugjatët dhe të plagosurit gjatë trazirave në rajon, nxori në pah dimensionin njerëzor të shqiptarëve. Duke u angazhuar personalisht në situata krize, ajo u bë një ambasadore e vërtetë e shqiptarëve, duke i paraqitur ata si një popull të bashkuar dhe të qëndrueshëm në përballimin e sfidave, duke u mbështetur për vlerat e tyre kombëtare dhe kulturore.

Në thelb, Edith Durham nuk ishte vetëm një studiuese; ajo ishte një reformator i imazhit në mënyrë që të theksohej multidimensionaliteti i shqiptarëve – një popull me tradita të lashta, kurajo dhe një angazhim të palëkundur për pavarësi dhe unitet. Punimet e saj mbeten edhe sot frymëzim për studiuesit dhe për ata që kërkojnë të zhyten në thellësitë e kulturës dhe historisë së Ballkanit.

Edith Durham studioi dhe dokumentoi një sërë temash që pasqyrojnë thellësinë dhe kompleksitetin e shoqërive ballkanike, veçanërisht atë shqiptare. Disa nga temat posaqerisht që ajo hulumtoi përfshijnë:

 Folklori dhe Traditat Popullore:

 Durham mbledhi këngë tradicionale, legjenda, histori popullore dhe rituale që pasqyrojnë besimet, mitologjinë dhe praktikat kulturore të komuniteteve. Përmes këtyre studimeve, ajo ndihmoi në ruajtjen e trashëgimisë kulturore dhe në theksimin e rëndësisë së folklorit si një pasqyrë e identitetit dhe historisë së vendit.

 Zakonet dhe Rituale Shoqërore:

 Ajo analizoi zakonet dhe praktikat rituale të jetës së përditshme, duke përfshirë festat, dasmat, ceremoni fetare dhe ato shoqërore, të cilat luajnë një rol kyç në strukturën dhe organizimin e komuniteteve tradicionale. Ky studim i saj zbuloi lidhjet ndërmjet praktikave kulturore dhe strukturave sociale lokale

Struktura Sociale dhe Familjare:

 Duke u zhytur në mjediset rurale të Ballkanit, Durham studioi mënyrat se si komunitetet ndërtoheshin përmes marrëdhënieve familjare, strukturave të kreshnikërisë dhe rrjeteve sociale tradicionale. Këto analiza ndihmuan në kuptimin e organizimit social dhe mekanizmave të mbështetjes brenda këtyre komuniteteve.

Artin Popullor dhe Objektet Kulturore:

 Me sfondin e saj artistik, ajo dokumentoi veshjet tradicionale, objekte artizanale dhe elemente vizuale të cilat tregojnë historinë dhe identitetin e shqiptarëve. Kjo ndërthurje midis artit dhe antropologjisë i dha një dimension të veçantë studimeve të saj, duke vizualizuar në mënyrë të gjallë trashëgiminë kulturore.  Mary Edith Durham’s Influence on Albanian Folklore –

 Ndikimi i Folklorit në Kontekstin Politik:

 Durham studiui gjithashtu mënyrën se si folklori dhe traditat popullore ndikojnë në strukturat politike dhe në ndërtimin e identiteteve kombëtare. Ajo theksoi se në Ballkan, folklori shpesh reflekton dhe ndikon në jetën politike dhe sociale, duke u shndërruar në një mjet për promovimin e çështjeve kombëtare.  Metodat e saj etnografike, bazuar në vëzhgimin e drejtpërdrejtë dhe përfshirjen personale, i dhanë hulumtimeve të saj një autenticitet të rrallë, duke bërë që dokumentimet e saj të jenë një burim i pazëvendësueshëm për studiuesit bashkëkohorë të kulturës dhe historisë së Ballkanit.

Edith Durham tërhiqe vëmendjen globale kryesisht me kontributet e saj të jashtëzakonshme në dokumentimin e kulturës dhe traditave shqiptare, si dhe me përkushtimin humanitar dhe politik që tregoi. Ajo nuk u rezerva vetëm në fushën artistike dhe akademike, por u zhyt në zemrat e shumë njerëzve përmes veprimeve konkrete në terrene të vështira të Ballkanit.

Dokumentimi etnografik dhe artistik:

Përmes udhëtimeve të saj në malet e Shqipërisë dhe rajoneve të përfshira, Durham shpalosi për botën një kulturë të pasur dhe shumëdimensionale, larg stereotipeve të përhapura. Libri i saj High Albania’ shndëri një ftesë për të njohur më thellë një pjesë të shpërfillur të Evropës, duke nxjerrë në pah traditat, zakonet dhe vlerat popullore të shqiptarëve.

Puna humanitare dhe politike:   Përveç punës së saj shkencore, ajo shquhej gjithashtu me aktivitetin e saj humanitar. Ndihma që ofroi gjatë periudhave tragjike të Luftërave Ballkanike, duke shpëtuar jetë dhe duke ofruar mbështetje për refugjatët, i dha punimeve të saj një dimension të jashtëzakonshëm, duke e bërë atë ambasadore të drejtpërdrejtë të kauzës shqiptare në sytë e botës. Kjo përkushtim, së bashku me lobimin e saj intensiv për çështjen shqiptare, kontribuoi në ndryshimin e perceptimeve globale dhe krijoi një lidhje të thellë me popullin shqiptar.

Përplasja me sfidat e kohës:

Në një epokë ku rrëfimet dhe pamjet rreth Ballkanit shpesh ishin të ndritshme nga stereotipet tradicionale europiane, Durham përdori një metodologji të re etnografike dhe një vështrim artistik për të përçuar kompleksitetin dhe bukurinë e komuniteteve ballkanike. Kjo përqasje jo vetëm që sfidoi paradigmat e kohës, por edhe redefinoi mënyrën se si perçuhej një popull me histori të pasur dhe kulturë të thellë, duke e bërë emrin e saj njohur jashtë kufijve shkencorë. Në këtë mënyrë, Edith Durham erdhi në vëmendje globale si një figurë pionere, që bashkoi artin, shkencën dhe humanizmin për të transformuar dhe rikuvizuar imazhin ndërkombëtar të shqiptarëve te cilete jan shume falimderues