Aktiviteti iu kushtua 550-vjetorit të vdekjes së heroit kombëtar shqiptar Skënderbeut dhe humanistit dhe diplomatit me origjinë shqiptare, i cili ishte në shërbim të Republikës së Dubrovnikut, Gjon Gazulli (Ivan Gazuliq). Në fjalën e saj përshëndetëse, drejtoresha e bibliotekave të Dubrovnikut, Jelena Bogdanoviq, theksoi se për Gazullin, bibliografia kroate ka ngecur në vitin 1991 dhe se ende nuk dihen shumë të dhëna për jetën dhe veprën e tij. Ajo deklaroi se për të ka të dyfishta, por nënvizoi gjithashtu se ishte Gazulli ai që pas vdekjes së tij ia la trashëgim bibliotekën e tij private bibliotekës publike në Dubrovnik në shekullin e 15-të. shekulli.
Kryetarja e Klubit të Grave Shqiptare të Kroacisë “Mbretëresha Teuta” Shenida Bilalli tha se në të gjitha mënyrat në Dubrovnik duhet të festohet karakteri dhe vepra e Gazullit, madje të mbahet “Dita e Gjon Gazullit” ku do të takohet elita shkencore. Ajo vlerësoi gjithashtu punën e mediave dhe zbuloi faktin se Klubi i Gruas Shqiptare “Mbretëresha Teuta” operon në 17 shtete. Më pas ajo ia dhuroi drejtorit të bibliotekave të Dubrovnikut portretin e Gazullit dhe një dhuratë shtesë për mysafirët shqiptarë ishte një bibliotekë e vogël me vepra në gjuhën shqipe. Bilalli, regjisor dhe gazetar shumëvjeçar, theksoi se Klubi çdo vit ndan çmimin “Mbretëresha Teuta” dhe se fituese e këtij viti është presidentja e Republikës së Kroacisë, Kolinda Grabar-Kitaroviq.
Si konsulli i nderit shqiptar në Dubrovnik, Ivan Gjurashiq ka komentuar marrëdhëniet aktuale mes dy vendeve, duke vlerësuar se lidhjet shekullore shqiptaro-kroate janë shkëputur nga izolacioni i udhëhequr nga Enver Hoxha. Ai shprehu shpresën për lidhjen e Kroacisë dhe Shqipërisë me autostradën Adriatiko-Joniane.
Shkencëtari shqiptar Ahmet Musa e ka realizuar një pjesë të madhe të punës së tij kërkimore në Kroaci dhe vjen rregullisht në arkivat e Dubrovnikut. Ai konfirmoi se Gazulli ishte me origjinë shqiptare dhe ambasador i Republikës së Dubrovnikut. Nga ana tjetër, vëllezërit e tij Pal dhe Andrea ishin diplomatë në shërbim të Skënderbeut.
Bashkëpunoi me humanistët e mëdhenj të kohës dhe doktoroi në filozofi dhe teologji në Padova. Musa nënvizoi se asnjë vepër e Gazullit nuk është gjetur, është ruajtur vetëm një kapitull i një vepre. Ai gjithashtu hodhi poshtë besimin e zakonshëm se Gazulli ishte domenikane, sipas tij Gazulli ishte presbiter në Katedralen e Dubrovnikut. Dorëshkrime dhe transkripte të disa prej veprave të tij janë ruajtur dhe ato gjenden në arkiva të ndryshme: nga Hungaria në Austri deri në Vatikan. Studiuesi shqiptar shtoi se të gjitha shkrimet ishin në latinisht, por që Gazulli fliste kroatisht. Ai arriti në përfundimin se puna e Gazullit duhej të hulumtohej tërësisht.
Kërkimit të veprave të Gazullit iu përkushtua edhe shkencëtarja Etleva Lala, e ardhur nga Hungaria. Ajo shpjegoi se Gazulli është shqiptar, por se ai është formuar si person në Dubrovnik, pasi para se të shkonte për të studiuar në Itali, fillimisht ka studiuar në Republikën e Dubrovnikut. Me atë rast Lala tha se shqiptarët janë krenarë për të biologjikisht dhe se dubrovnikasit mund të krenohen me të intelektualisht.
U diplomua në Padova në vitin 1430. Ai ishte një nga filozofët më të mëdhenj të kohës, një diplomat i suksesshëm dhe mbi të gjitha një intelektual. Për shkak të shërbimit të tij diplomatik, ai u gjend në Romë, ku mbrojti mbrojtjen e Republikës së Dubrovnikut nga turqit. Ai ishte gjithashtu në Romë me Mbretin Sigismund të Luksemburgut. Pas vdekjes së tij, ai u kthye në Dubrovnik dhe më vonë u ftua dy herë në oborrin e tij në Budapest nga mbreti kroato-hungarez Matija Korvin. Por Gazulli nuk pranoi për shkak të moshës dhe sëmundjes edhe pse në atë kohë ishte vetëm 49 vjeç! Vdiq në vitin 1465. Si përfundim, Lala tha se Gazulli ishte një personalitet i madh dhe se kishte ende shumë për të eksploruar.
Arkivisti i lartë i Arkivit Shtetëror në Dubrovnik, Zoran Peroviq, prezantoi pjesëmarrësit e akademisë dhe të mbledhurit me shënime për Skënderbeun në arkivat e Dubrovnikut. Kështu, Skënderbeu, heroi dhe udhëheqësi ushtarak më i rëndësishëm dhe më i rëndësishëm shqiptar, u bë peng që në fëmijëri. Domethënë, babai i tij duhej t’ia dorëzonte sulltanit, gjë që Skënderbeu e përdori dhe mbaroi shkollat ushtarake. Ai u tregua një strateg i shkëlqyer, luftoi në Evropë dhe Azi dhe sulltani i dha disa prona në veri të Shqipërisë.
Skenderbeu, nga ana tjetër, bashkoi të gjithë princat shqiptarë në luftën kundër osmanëve, për këtë arsye u vlerësua shumë në Vatikan, Spanjë dhe Venedik… Në dhjetor të vitit 1450, Skënderbeu u gjend për herë të parë në Dubrovnik. Atij iu dhanë 10 perper në ditë dhe mori një dhuratë prej 500 perpers. Ai donte të merrte para hua nga autoritetet e Dubrovnikut, por u refuzua me pretekstin se “nuk ka para”. Megjithatë, Skënderbeu e la “karnavalin” e tij në Dubrovnik, qilarin e tij. Domethënë, shumë prej tyre i dhanë gjërat e tyre me vlerë për t’u ruajtur në Dubrovnik, sepse konsiderohej se qyteti i rrethuar me mure ishte vendi më i mirë për t’u ruajtur. Perovic ka komentuar me shaka se “edhe para bankave zvicerane janë krijuar bankat zvicerane”.
Hera e dytë që heroi shqiptar mbërriti në Dubrovnik ishte në gusht të vitit 1460. Ai ishte nisur për në Itali, për të ndihmuar mbretin e Napolit që ishte në luftë me Ivanin e Anzhuit. Shpenzimet e tij ditore u hodhën nga 10 në 30, madje edhe 40 persona. Në Dubrovnik iu premtua se do të merrte karrem, por vetëm kur të kthehej nga Italia. Kur u kthye, Skënderbeu mori një çmim prej njëmijë perperësh! Megjithatë, një stuhi rrugës nga Republika për në vendlindje e detyroi të zbarkonte në Cavtat. Është interesante se autoritetet e Dubrovnikut i dërguan një udhëzim princit të Konavlesë që banorët e Konavlesë të zbresin në bregdet me ushqime dhe verë dhe ta shesin atë. Siç shpjegoi Peroviqi, ata e dinin që Skënderbeu kishte një shpërblim monetar, prandaj donin të “inkurajonin” konsumin e tij! Skenderbeu duhej të vinte në Dubrovnik në vitin 1466, por autoritetet e Dubrovnikut dërguan tre fisnikë për t’i kërkuar që të mos vinte sepse nuk ishte politik. “e volitshme” për të pritur një luftëtar kaq të madh, të famshëm dhe të respektuar kundër osmanëve. Sigurisht, pas vdekjes së Skënderbeut më 1468. Ai u bë një motiv i rëndësishëm në art dhe letërsi, jo vetëm në Shqipëri, por në mbarë Evropën.
Në tubim foli edhe përfaqësuesja e shqiptarëve të Dubrovnikut, Valjdeta Golja, si dhe kryetari dhe themeluesi i shoqatës humanitare dhe paqeruajtëse DEŠA, Jany Hansal. Të dy shprehën kënaqësinë e tyre për tubimin.
Në pjesën shoqëruese të programit ishin: anëtarët e grupit të vallëzimit “Ilirika” dhe balerinat nga Dubrovniku, pianisti shqiptar nga Brukseli, anëtarja e Teatrit Kolarin Tajana Martić, muzikantët dubrovnik Helena Tomašković (piano) dhe Adrian Ivičević (violonçel) dhe Marko. Kriste e shoqëruar nga dy zotërinj dubrovnik.
Akademia ceremoniale kontribuoi në afrimin dhe mirëkuptimin e dy popujve. bЛу