Intervistuesi: Shenida Bilalli
Rishikoni postimin
ILIRIA: Zoti Marshan, nga vijnë Rrënjët e tua?
ĐJANI MARŠAN: Unë nuk gjeta ndonjë informacion në lidhje me mbiemrin tim në grupin e parë të Arbanasit i cili u zhvendos në periferi të Zadarit në 1726. Ata vinin nga zona e Shkodrës, por unë do të doja të dija disa të dhëna të sakta. Nuk i gjeta, përveç të dhënave të kishës. Mbiemri im është Maršan dhe nuk jam
Nuk gjeta askënd si ai askund, mendoj se ishte disi ndryshe, me emrin ose mbiemrin tim
prašukundjeda, Miraš, Maraš. Ju gjithashtu keni aq marshallë në Francë sa të doni. Padyshim, paraardhësit e mi erdhën së bashku me të tjerët nga afërsia e Liqenit të Skadarit nga një vend afër Sestanit. Ka disa njohuri që ata erdhën nga Mali i Zi. Por unë ende mendoj se ata erdhën nga Shkodra
ILIRI A: Babai dhe nëna janë me origjinë shqiptare apo janë nga një martesë e përzier?
ĐJANI MARŠAN: Babai dhe nëna ime janë të dy shqiptarë. Mbiemri i nënës ishte Krstić, por ata janë nga Arbanasi. Si stërgjyshi im, ashtu edhe të gjithë paraardhësit e tjerë janë pak a shumë nga Arbanasi. Unë qëndrova herët
pa baba, isha vetëm 9 muajsh. Motra ime Tina dhe unë jemi të vetmet të njëjtën nënë dhe baba.
Më vonë, nëna ime u martua përsëri me Simo Ivcic. Unë kam dy gjysmë vëllezër, Vedrana dhe Tomislav
Ivçiq Fatkeqësisht, prindërit e mi nuk janë më, dhe as vëllai im, Tomislav, i cili vdiq
në një aksident në 1990. Njerku im zëvendësoi fjalë për fjalë babanë tim, ai ishte një njeri i shkëlqyeshëm.
ILIRIA: Si dhe kur filloi karriera juaj muzikore?
ANJANI MARŠAN: Unë tashmë isha ndryshe nga të tjerët në shkollën fillore. Unë isha e imja, dhe pak më ndryshe. E dija që duhej të punoja shumë për të qenë i barabartë me të tjerët. Si i ri, unë isha marrë me muzikë, dhe të gjithë në Zadar më njihnin me muzikë. Kolegu im, Duško Lokin dhe unë, regjistruam rekordin e parë në Zagreb në 1969, dhe kjo ishte kur filloi promovimi: televizioni,
radio dhe festivale. Karriera ime muzikore, e ndërprerë nga një karrierë diplomatike, vazhdon edhe sot e kësaj dite. Kam regjistruar rreth pesëmbëdhjetë albume, më shumë se njëqind këngë, për të cilat kam shkruar muzikë, tekst dhe tekst. Dhe unë kam udhëtuar shumë nëpër botë: Unë kam qenë në Australi 15 herë, në Amerikë të paktën pesëdhjetë herë dhe në ish-Bashkimin Sovjetik. Në ish-RDGJ-në gjermane, unë isha më popullor në atë kohë sesa në Jugosllavi. Vetëm në gjermanisht, unë regjistrova mbi njëqind këngë dhe fitova çmime në festivalet e tyre. Sigurisht, më vonë i fitova rrethanat
dhe ngjarjet e vitit 1990 u kthyen për shkak të agresionit ndaj Kroacisë.
ILIRIA: Atëherë keni shkruar muzikën për HIT – këngën “Zoti e ruajt Kroacinë”?
ANJANI MARŠAN: Unë e kam shkruar muzikën për atë këngë në vitin 1990, dhe Drago Britvić e ka shkruar atë
teksti. Ky ishte kontributi im. Kënga është plot dashuri. “Zoti e ruajt Kroacinë”
për mendimin tim, e majta, e djathta, të gjithë mund të këndonin. Unë kurrë nuk kam thënë se kjo është ekskluzivisht për
një, atëherë jo muzikant. Sidoqoftë, për shkak të rrethanave politike, partia në pushtet
HDZ, miratoi këngën, dhe pastaj të tjerët. Sidoqoftë, unë gjithmonë kam qenë mbi të gjitha:
mirë me të gjithë. Unë kurrë nuk kam qenë anëtar i ndonjë partie, i tillë është botëkuptimi im: e respektova atë
të gjithë politikanët, por unë gjithashtu doja të respektohesha. Unë jam kryesisht një muzikant në këtë
fjalë për fjalë, dhe pastaj një diplomat.
ILIRIA: Si e filluat me diplomacinë?
ANJANI MARŠAN: Mundësia e shërbimit diplomatik, si karrierë, u hap në një bisedë shumë spontane me Presidentin e atëhershëm të Republikës së Kroacisë, të ndjerin Z. Tuđman. Vetëm dy herë në jetën time kam biseduar me të, për rreth dhjetë minuta. Ai ishte shumë i interesuar për këngën që e donte “Zoti e ruajt Kroacinë”. Ai më pyeti se çfarë po bëja dhe çfarë do të doja të bëja.
Meqenëse flas pesë gjuhë, anglisht dhe italisht në mënyrë aktive, përdor gjermanisht,
Rusisht, dhe unë guxoj të them shqip …, Tugjman më sugjeroi që unë të filloja të bëja diplomaci. Dhe kështu filloi. Pas kësaj nuk telefonova për dy vjet ndërsa isha
vetë presidenti nuk pyeti përsëri në një pritje, “Po me atë propozim?”
ILIRIA: Dhe kështu keni shkuar në Romë?
ĐJANI MARŠAN: Në atë kohë, ambasadori në Selinë e Shenjtë nga Kroacia ishte nga Zadari, prof. Livljanic. Unë kam qenë Ministër Këshilltar në Ambasadën Kroate për tre vjet dhe kam qëndruar si diplomat në Vatikan. Për një kohë nuk kishim ambasador, një mandat skadoi dhe tjetri nuk erdhi, kështu që unë isha edhe ambasador. Kjo ishte në një kohë kur po përgatitej vizita e dytë e Papës në Kroaci. Unë organizova të gjithë ngjarjen dhe mirëprita Papën, u ktheva në Romë
dhe mori medaljen më të lartë të mundshme nga Papa, Urdhri i Shën Gregorit të Madh në Sovran
urdhri i kalorësve të Maltës. Kam marrë edhe Medaljen e Komentatorit. Më vonë ai thjesht heshti për këshilltarin konsull, që është një punë krejt tjetër. Unë isha përgjegjës për kulturën në
Triestë, rreth një vit. Pastaj erdhi ndryshimi i qeverisë në vitin 2000.
ILIRIA: A është një qëndrim identik ndaj të gjithë ambasadorëve?
GIANNI MARSHAN: Po. Ata janë akredituar në dy vende dhe me Kalorës Sovran të Maltës
rendit dhe Vatikanit. Dhe kjo është një diplomaci. Unë isha në thelb të ngjarjes, i hedhur në zjarr vetë. Unë e pjeka zanatin, por do të thosha kurrë deri në fund. Ishte një shkollë e shkëlqyer, një pagëzim zjarri. Por, pasi unë gjithmonë kam qenë i interesuar për atë çështje, mjaft Unë luftova për atdheun tim Kroacinë. Mendoj se bëra mirë, kishte shumë aktivitete që i bëra me sukses. Pas kësaj, kam punuar si këshilltar konsull, për një kohë të shkurtër.
ILIRIA: Ju bëtë një pushim për gati gjashtë vjet dhe shkuat në Australi si konsull.
ĐJANI MARŠAN: Për herë të parë në karrierën time, kërkova të më kujtojnë, për arsye personale
arsye. E vendosa me zemër të rëndë dhe për arsye shëndetësore. Australia është e mrekullueshme
vendi, ai kontakt me njerëzit, qyteti; Melburni është për mua qyteti më i bukur, mahnitës
është e bukur për të jetuar, mendoj se është e përshtatur për njeriun, fantastike.
ILIRIA: Para diplomacisë, ju keni shkuar në Australi si muzikant dhe këngëtar 14 herë.
GIANNI MARSHAN: Kjo ishte hera e 15-të që unë kam qenë në Australi. Asgjë nuk më ka ndodhur
i huaj U kalova mirë si me Aborigjenët ashtu edhe me diasporën tonë Kroate. Unë u ktheva në Kroaci në 2007, pastaj në 2009 ata më sugjeruan të shkoja në Milano, për Konsull të Përgjithshëm, të cilin e pranova me kënaqësi. Kam shërbyer një mandat të plotë katër vjeçar. Sigurisht,
me falënderime për Ministrinë e Punëve të Jashtme, e cila më besoi mua, si dhe Qeverinë e Republikës së Kroacisë. Në diplomaci, pa marrë parasysh se cilës parti i përkisni, ju nuk përfaqësoni veten personalisht, as ndonjë parti, por politikën zyrtare të vendit nga vini. Diplomacia është mbi të gjitha.
ILIRIA: A keni dashur ndonjëherë të përfaqësoni Kroacinë në Kosovë, Shqipëri apo shqiptarë në Kroaci? Ju keni akoma rrënjë shqiptare.
ĐJANI MARŠAN: isshtë një çështje shumë e ndjeshme në lidhje me Kosovën dhe Shqipërinë, rrënjët janë të njëjta, është një komb. Por këto janë akoma dy shtete tani. Ne duhet të jemi shumë të kujdesshëm, në lidhje me realitetin në botën politike, ku ka njohës më të madh të mundësive. Unë di shumë për historinë, kulturën dhe jetën politike shqiptare. Nuk ka dyshim se Kosova është një shtet sovran, i pavarur. Ne e dimë nga historia se ky është një popull i prejardhur nga fiset ilire. Ne po flasim për tre mijë vjet histori ose edhe më shumë, nga kohërat romake, ku romakët dyqind vjet
luftuan me ilirët dhe popujt e tjerë. Por më vonë kishte disa mbretër romakë të cilët
ishin me origjinë ilire. Romakët, megjithatë, transmetuan një nivel të civilizimit dhe e përfshinë atë
populli indigjen, ilirët, në radhët e tyre.
ILIRIA: Ju la një përshtypje të mirë në Vatikan dhe sugjerimin tuaj, si ish-diplomat,
sigurisht që do të kishte një ndikim në Vatikan, i cili ende nuk e ka njohur Kosovën. Karriera juaj tregon se shqiptarët kanë edhe njerëz të rangut të lartë. Dihet që shqiptarët gjatë gjithë historisë ishin edhe Papë.
ANJANI MARŠAN: Po, kemi një ndjenjë që gjithçka është e lidhur me emocionet. Politika nuk njeh emocione. Edhe diplomacia. Prandaj, ekziston një mënyrë e të menduarit, e cila është e ndryshme dhe lidhet me të gjitha përpjekjet e mundshme globale; bota po globalizohet. Ka pak vend për emocione, dhe ne si komb jemi mjaft emocionalë.
ILIRIA: A mendoni se marrëdhëniet Kosovë-Serbi ndikojnë në njohjen e Kosovës nga Vatikani?
ANJANI MARŠAN :: Po, ne kemi prekur pikën më të ndjeshme, dhe kjo është marrëdhënia midis Republikës së Serbisë
dhe Kosova. Gjëja më e rëndësishme është që marrëdhëniet të normalizohen dhe që të dy vendet të njohin njëri-tjetrin.
Ky është në interesin e të gjithë neve, jo vetëm në Ballkan, por edhe në botë. Ne nuk duhet të lejojmë pika të nxehta diku. Dhe pas kësaj, me siguri, do të ketë edhe vlerësime.
ILIRIA: A besoni se marrëdhëniet do të normalizohen?
ĐJANI MARŠAN: Siç qëndrojnë gjërat, kjo ka shumë të ngjarë të ndodhë. Do të isha më e lumtur të mbaja një koncert në Kosovë dhe për shqiptarët dhe serbët që do të vinin. Kjo tani duket një iluzion, nga kjo perspektivë, por kjo do të ishte mirë.
ILIRIA: A ju kanë ftuar kolegët tuaj nga Serbia për të mbajtur një koncert në Beograd?
ĐJANI MARŠAN: … Unë isha i ftuar në Beograd dhe vende të tjera në Serbi. Unë do të largohesha nëse
ne jemi të pajisur me kushte normale për të mbajtur një koncert në një atmosferë të këndshme. Sidoqoftë, nëse do të kritikohesha për shkrimin e këngëve patriotike për Kroacinë, për të cilën jam veçanërisht krenar, do të thosha se ky është problemi i tyre, jo i imi. Do të reagoja përsëri njësoj. Me këngët e mia, kurrë, kurrë nuk kam ofenduar askënd, gjithmonë i kam kushtuar vëmendje. Por nëse dikush dëshiron të ma heqë lirinë, dikush
i dashur dhe dashuri për atdheun tim, gjithmonë do të reagoj në mënyrë të barabartë.
ILIRIA: A e keni trashëguar atë ndjenjë gjenetikisht?
ĐJANI MARŠAN: Dhe si, gjenetikisht, gjenerativisht … Kjo është shumë mirë, unë njoh shumë hebrenj
i cili tha se midis tyre, si në kombet e tjera, ka njerëz të mirë dhe të këqij. Holokaustin
është një tragjedi e madhe. Populli shqiptar pati një kalvar gjatë të gjitha luftërave, por ata gjetën forcën dhe mbrojtën familjet e tyre. Ata vunë në dyshim jetën e tyre, për të ruajtur dinjitetin dhe nderin e tyre dhe për të shpëtuar hebrenjtë në Shqipëri dhe Kosovë gjatë Luftës së Dytë Botërore. Nëse një shqiptar është mysafir në shtëpi, ai preferon të humbasë jetën sesa ta tradhtojë mysafirin. Ndihet shumë mirë që i përkas atij kombi. Fatkeqësisht, në botën e sotme, vlerat janë prishur. Oneshtë një dimension për të qenë krenar dhe mendoj se i përkas asaj mënyre të të menduarit.
Në shtëpinë time një mysafir, qoftë ai nga çdo pjesë e botës, me çdo ngjyrë, të çdo feje, që ai ka mbrojtja ime Thisshtë kjo ndjenjë për të cilën duhet të jemi shumë krenarë si komb.
ILIRIA: A e njihnit Imzot Simeone Duca Arbanas i cili jetoi dhe vdiq në Romë? Ai ishte një teolog i famshëm Kroat dhe sekretar për një kohë të gjatë i Arkivave të Fshehtë të Vatikanit, mbajtës i titullit nderi të Proto-Noterit (Protonotarit) të Selisë së Shenjtë dhe personal i tij Prelat
Shenjtëria (Papa) .. ata thonë se ai kishte shumë ndikim në mënyrë që të ndërtonte një katedrale në Prishtinë, përveç që ai ishte gjithashtu një bamirës i madh në Zadar.
ANJANI MARŠAN: Po, po, unë e njihja Šimo Duka – Imzot Simeone Duca, doktori i parë nderi i Universitetit të Zadarit, dhe një nga donatorët më të mëdhenj të qytetit të Zadarit dhe Kishës Katolike në Kroaci. Unë e takova dhe nuk kisha nevojë dhe nuk kërkoja ndonjë mbështetje materiale,
as ai nuk më dha asgjë. Në lidhje me disa ngjarje historike, u përpoqa të isha në distancë për të mos e ngarkuar atë. Ndërsa të tjerët e ngatërruan dhe përfituan materialisht, ai i dha shumë qytetit të Zadarit dhe ndikoi në ndërtimin e katedrales në Prishtinë. Ai shpenzoi shumë para dhe bëri shumë. Ai nuk u hakmor. Çuditërisht, ai as nuk e mori rrugën.
ILIRIA: A mendoni se shqiptarët kanë një avantazh si një popull ekumenik, me më shumë fe, apo ndoshta ky është një problem?
ĐJANI MARŠAN: Unë mendoj më shumë për atë pjesë fetare për Shqipërinë, sepse nuk ka burime historike që ishin afër meje si “ngjarje” në Kosovë. Nëse i shohim Shqipërinë dhe Kosovën në përqindje, Islami është më dominues. Ka rreth 15% ortodoksë dhe rreth 10 deri në 12% katolikë. Shtë uniteti i krishterimit dhe Islamit. Goodshtë mirë, nuk ka pasur kurrë konflikte fetare atje. Rrënjët e mia janë nga një familje katolike e krishterë dhe ndërsa mendoj për disa bashkëjetesa të mundshme me myslimanë dhe të tjerë, nuk më shkon ndërmend t’i ndaj. Kjo është diçka sublime për mua. Në Kroaci kam miq të feve të ndryshme: Ortodoksë, Katolikë, Protestantë dhe Myslimanë. As në imagjinatën time nuk i ndaj njerëzit në atë kuptim, por e vlerësoj njeriun ekskluzivisht për njerëzimin e tij.
ILIRIA: Si konsull, keni pasur kontakte të drejtpërdrejta me historianë të Vatikanit, a dini diçka më shumë për Ediktin e Milanos, domethënë perandorin Konstandin, i cili ishte me origjinë ilire?
GJANI MARSHAN: Gjëja e parë që do të pyesja do të ishte çështja e Armenisë dhe Armenëve.
Provenshtë vërtetuar historikisht se ata ishin të krishterë para të tjerëve, njëzet vjet para Ediktit të Milanos, domethënë para Perandorit Konstandin, i cili ishte me origjinë ilire. Në fakt, ata janë të krishterët e parë në botë, ata kanë Papën e tyre dhe e respektojnë atë. A e dini se çfarë u ndodhi atyre në 1915 dhe sa u vranë në Turqi? Në fund të fundit nuk jam politikan, por mendoj se duhet të njihemi me disa fakte, të jemi tolerantë dhe të zbulojmë se ku janë burimet e vërteta, nuk mund t’i arrijmë kurrë.
ILIRIA: Cili është mesazhi juaj për lexuesit e Ilirisë?
ĐJANI MARŠAN: Në fund të kësaj bisede të këndshme, do të doja të thoja: nëse do të më ftonin
në anën shqiptare ose kroate për të përfaqësuar Kroacinë, Shqipërinë dhe Kosovën si një diplomat
ose atashe kulturorë, nga ato dy kultura që njoh, me shumë kënaqësi do ta pranoja atë. Dhe për ju, e dashur dhe e respektuar Znj. Shenida Bilalli, si redaktore dhe gazetare shumëvjeçare e suksesshme e mediave dhe revistave të ndryshme “Ilirija”, ju uroj shumë suksese në punën në një revistë që përfaqëson përfaqësimin, në dy gjuhë, shqip dhe Kulturën kroate dhe bashkon të dy kombet. Urime për ju
